Υδρονέφρωση: Νεότερα Δεδομένα

Υδρονέφρωση: Νεότερα Δεδομένα

Σακκάς Αριστοτέλης¹, Στύλος Διονύσιος¹,

^1. Φοιτητής, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΑΤΕΙ Θεσσαλονίκης

ΟΡΙΣΜΟΣ

Υδρονέφρωση είναι η διόγκωση του ενός νεφρού που οφείλεται σε συσσώρευση των ούρων.  Δεν πρόκειται για ασθένεια αλλά παρουσιάζεται ως αποτέλεσμα ασθένειας που μπορεί να προκληθεί από έναν αριθμό εσωτερικών και εξωγενών συνθηκών που επηρεάζουν το νεφρό και το ουροποιητικό σύστημα συλλογής.

Επομένως, ορίζεται ως ‘ανατομικός’ όρος και εντοπίζεται πριν από τη γέννηση του εμβρύου με επιτυχεί αντιμετώπιση.

Ουροποιητικό Σύστημα

Εν συντομία, το ουροποιητικό σύστημα αποτελείται από τους νεφρούς, τους ουρητήρες, την ουροδόχο κύστη και την ουρήθρα.

Κύρια λειτουργία του ουροποιητικού είναι η παραγωγή και η αποβολή των ούρων και μαζί μ' αυτά μιας σειράς άχρηστων συστατικών που παράγονται στον οργανισμό από τις καύσεις, καθώς και η διατήρηση του ισοζυγίου του νερού και των ηλεκτρολυτών στο ανθρώπινο σώμα.

Τα ούρα σχηματίζονται όταν οι νεφροί φιλτράρουν το αίμα και απομακρύνεται η περίσσεια την αποβλήτων υλικών και υγρών.

Στη νεφρική πύελο (τμήμα νεφρού) συλλέγονται τα ούρα.

Από εκεί τα ούρα ταξιδεύουν κάτω σε ένα στενό σωλήνα που ονομάζεται ουρητήρας στην ουροδόχο κύστη.

Αφού η κύστη γεμίσει σιγά-σιγά με τα ούρα, τα τελευταία αδείαζουν από το σώμα μέσω άλλου μικρού σωλήνα που ονομάζεται ουρήθρα.

Υδρονέφρωση μπορεί να συμβεί σε έναν ή και στους δύο νεφρούς.

Εμφανίζεται όταν υπάρχει είτε μια απόφραξη της εκροής ούρων, ή αντίστροφη ροή των ούρων στην κύστη (παλινδρόμηση) που μπορεί να προκαλέσει διευρυμένη τη νεφρική πύελο. Η διόγκωση επηρεάζει συνήθως μόνο το ένα νεφρό, αλλά και οι δύο μπορούν να συμμετέχουν.

Ενώ αυτή η κατάσταση εμφανίζεται σε περίπου 1 στους 100 ενήλικες, είναι επίσης αρκετά συχνή στα μωρά. Περίπου στο 75% των περιπτώσεων είναι μονόπλευρη (στον ένα από τους 2 νεφρούς). Τέλος, η συχνότητα εμφάνισής της είναι μεγαλύτερη στα αγόρια, παρά στα κορίτσια.

Οι όροι που συνδέονται συχνά με τη μονομερή υδρονέφρωση περιλαμβάνουν:

•           Οξεία μονόπλευρη αποφρακτική ουροπάθεια

•           Απόφραξη του ουρητήρα που οφείλεται σε ουλές, του όγκου, του ουροποιητικού πέτρες, ή συγγενείς ανωμαλίες (από τη γέννηση)

•           Χρόνια αποφρακτική ουροπάθεια μονομερής

•           Vesicoureteric παλινδρόμηση (ανάστροφη ροή των ούρων από την κύστη προς τους νεφρούς)

•           Νεφρολιθίαση (πέτρες στα νεφρά)

•           Υδρονέφρωση που εμφανίζεται χωρίς γνωστή αιτία κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης

Αίτια Υδρονέφρωσης

Η απόφραξη της ουροφόρου οδού, μπορεί να αφορούν την απόφραξη της πυελοουρητηρικής ή της κυστεοουρητηρικής συμβολής                    

- κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση-

Η απόφραξη του ουρητήρα ή της ουρήθρας    - ουρητηροκήλη, νεοπλασία, λίθος-

Η απόφραξη μπορεί να προκαλείται είτε από πίεση εκ των έξω (από αγγεία, κλπ) ή εκ των έσω.

Πιθανοί εκλυτικοί παράγοντες θεωρούνται ο σακχαρώδης διαβήτης, η χρήση κοκαΐνης, θαλιδομίδης, βενζοδιαζεπινών.

Προκαλείται συνήθως από μια άλλη υποκείμενη νόσο ή παράγων κινδύνου.

1. Πέτρα στα νεφρά
2. Συγγενής απόφραξη (ένα ελάττωμα που υπάρχει κατά τη γέννηση)
3. Θρόμβος αίματος
4. Οι ουλές του ιστού (από τραυματισμό ή προηγούμενη χειρουργική επέμβαση)
5. Όγκος ή καρκίνος (της ουροδόχου κύστης, του τραχήλου της μήτρας, του παχέος εντέρου, ή του προστάτη)
6. Της υπερτροφίας του προστάτη (μη καρκινικό)
7. Εγκυμοσύνη
8. Λοίμωξη της ουροφόρου οδού (ή άλλες ασθένειες που προκαλούν φλεγμονή του ουροποιητικού συστήματος)

Συμπτώματα

Τα κοινά συμπτώματα περιλαμβάνουν:

1. Πόνο στα πλευρά
2. Κοιλιακή μάζα
3. Νεφρολιθίαση
4. Ναυτία και έμετο
5. Ουρολοίμωξη (UTI)
6. Πυρετός
7. Δυσουρία
8. Αυξημένη συχνουρία
9. Αυξημένη επιτακτική ούρηση

Εάν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως, μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε νεφρική ανεπάρκεια

Ουρολοίμωξη

Όταν η ροή των ούρων διακόπτεται, οι πιθανότητές ανάπτυξης λοίμωξης του ουροποιητικού συστήματος (UTI) αυξάνεται. Αυτός είναι ο λόγος που οι ουρολοιμώξεις είναι ένα από τα πιο κοινά συμπτώματα στην υδρονέφρωση. Μερικά σημάδια μιας ουρολοίμωξης περιλαμβάνουν:

1. Θολά ούρα
2. Επώδυνη ούρηση
3. Αδύναμη ροή των ούρων
4. Πόνος στην πλάτη
5. Πυρετός

Η ουρολοίμωξη, αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως μπορεί να οδηγήσει σε πιο σοβαρές καταστάσεις, όπως η πυελονεφρίτιδα (λοίμωξη των νεφρών) και σήψη (μόλυνση στο αίμα ή δηλητηρίαση του αίματος).

Διάγνωση της Υδρονέφρωσης

Η διάγνωση της νόσου γίνεται συνήθως υπερηχογραφικά στους νεφρούς ή στη κοιλιακή χώρα (ακόμα και στον προγεννετικό έλεγχο).

Μπορεί επίσης να επιβεβαιωθεί η διάγνωση με ακτίνες Χ, αξονική τομογραφία (CT) των νεφρών ή της κοιλίας και η κοιλιακή μαγνητική τομογραφία (MRI).

Η διάγνωση θα μπορούσε επίσης να περιλαμβάνει μια κυστεοσκόπηση, η οποία χρησιμοποιεί ένα μακρύ σωλήνα με φως και κάμερα στο άκρο του (cytoscope) που επιτρέπει τη προβολή του εσωτερικό της κύστης και της ουρήθρας.

Οι εξετάσεις αίματος και ούρων μπορεί επίσης να ελέγξει τη λειτουργία των νεφρών καθώς και για δίαγνωση λιθίασης στα νεφρά, λοίμωξης ή άλλων παραγόντων.

Με τη ψηλάφηση στη κοιλιακή περιοχή και πλευρικά, στη φυσική εξέταση γίνεται αντιληπτό το διευρυμένο νεφρό.

Εάν η κατάστασή έχει αφεθεί χωρίς θεραπεία για μεγάλο χρονικό διάστημα οι νεφροί υπόκεινται να υποστούν μόνιμη βλάβη με συνέπεια τη νεφρική ανεπάρκεια.

Θεραπεία

Το κλειδί για τη θεραπεία είναι το συντομότερο δυνατό να αντιμετωπιστεί, προκειμένου να αποφευχθεί οποιαδήποτε μόνιμη βλάβη στους νεφρούς.

Στόχος της είναι η αντιμετώπιση του εμποδίου της ροής των ούρων

Η θεραπεία εξαρτάται από την αιτία της διόγκωσης των νεφρών.

Συνεπώς, πρέπει να αντιμετωπιστεί η υποκείμενη νόσος ή η αιτία πρόκλησης της, όπως μια πέτρα στα νεφρά ή κάποια λοίμωξη. Στη περίπτωση λιθίασης η αφαιρεσή της πραγματοποιείται με χειρουργική επέμβαση.

Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να επιλυθεί χωρίς χειρουργική επέμβαση. Π.χ. Οι λοιμώξεις μπορεί να αντιμετωπιστούν με αντιβιοτικά.

Σε περιπτώσεις σοβαρής απόφραξης και υδρονέφρωση, η περίσσεια ούρων μπορεί να χρειαστεί να αφαιρεθεί χρησιμοποιώντας είτε έναν καθετήρα για την απομάκρυνση των ούρων από την ουροδόχο κύστη ή ένα ειδικό σωλήνα που ονομάζεται νεφροστομία που απομακρύνει τα ούρα από το νεφρό.

Μέθοδοι αντιμετώπισης

Απόλυτες ενδείξεις χειρουργικής επέμβασης είναι η ύπαρξη βαλβίδων οπίσθιας ουρήθρας και η ουρητηροκήλη. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις συνίσταται καλός έλεγχος του κάθε περιστατικού και εξατομικευμένη αντιμετώπιση.

Σοβαρές περιπτώσεις απόφραξης ουροφόρων και υδρονέφρωσης μπορεί να βλάψει τα νεφρά και να οδηγήσει στην νεφρική ανεπάρκεια. Εάν συμβεί η τελευταία, τότε η θεραπεία θα πρέπει να απαιτείται είτε με διάλυση είτε με μεταμόσχευση νεφρού.

Οι ασθενείς που έχουν μόνο ένα νεφρό, οι οποίοι έχουν διαταραχές του ανοσοποιητικού συστήματος, όπως ο διαβήτης ή HIV, ή οι οποίοι έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση θα χρειαστούν άμεση θεραπεία.

Οι ασθενείς που έχουν μακροχρόνια υδρονέφρωση μπορεί να χρειαστούν αντιβιοτικά για να μειώσουν τον κίνδυνο των λοιμώξεων του ουροποιητικού συστήματος.

Επιπλοκές

Μια επιπλοκή της υδρονέφρωση που δεν είναι φυσιολογικό είναι μειωμένη νεφρική λειτουργία. Η αυξημένη πίεση του επιπλέον ρευστού μέσα στο νεφρό ελαττώνει την ταχύτητα διήθησης του αίματος και μπορεί να προκαλέσει δομική βλάβη στα κύτταρα των νεφρών. Αυτή η μείωση της λειτουργίας είναι συχνά αναστρέψιμη, εάν η υποκείμενη κατάσταση διορθωθεί, αλλά αν η διάρκεια αυτή είναι παρατεταμένη, η ζημία είναι συχνά μόνιμη.

Η νεφρική ανεπάρκεια είναι σπάνια, εάν ο άλλος νεφρός λειτουργεί κανονικά. Ωστόσο, η νεφρική ανεπάρκεια θα συμβεί εάν υπάρχει μόνο μία λειτουργία των νεφρών.

Πρόγνωση

Μετά τη γέννηση παρατηρείται αυτόματη ύφεση στο 40% περίπου των περιπτώσεων. Η έγκαιρη ανίχνευση και σωστή αντιμετώπιση τα πρώτα χρόνια ζωής οδηγεί στην αποφυγή μη αναστρέψιμων νεφρικών βλαβών. Οι χειρουργικές επεμβάσεις, εφόσον απαιτούνται, είναι ιδιαίτερα επιτυχείς.

Συμπεράσματα

Η απόφραξη μπορεί να συμβεί σε οποιοδήποτε επίπεδο του ουροποιητικού συστήματος συλλογής από το νεφρό προς τον ουρητήρα στην ουροδόχο κύστη στην ουρήθρα.

Ανάλογα με το επίπεδο της αιτίας, υδρονέφρωση μπορεί να είναι μονομερής περιλαμβάνουν ένα νεφρό ή διμερείς συμμετοχή τόσο.

Η αυξημένη πίεση που προκαλείται από υδρονέφρωση δυνητικά μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη λειτουργία των νεφρών αν δεν απαλλάσσεται σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα.

Τα συμπτώματα της υδρονέφρωση εξαρτάται από το αν η διόγκωση συμβαίνει οξεία ή προχωρεί περισσότερο σταδιακά.

Αν πρόκειται για μια οξεία απόφραξη, τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν συσπάσεων πόνο, ναυτία και έμετο.

Θεραπεία της υδρονέφρωση και υδροουρητήρα αποσκοπεί στην αποκατάσταση της ροής των ούρων από την πληγείσα νεφρό.

Η παρεμπόδιση ή απόφραξη είναι η πιο συχνή αιτία της υδρονέφρωση και μπορεί να οφείλεται σε προβλήματα που συμβαίνουν εκ γενετής σε ένα έμβρυο (προγεννητικά) ή μπορεί να είναι μια φυσιολογική απάντηση στην εγκυμοσύνη.

Ένα μεγάλο ποσοστό των εγκύων γυναικών αναπτύσσουν υδρονέφρωση.

Τέλος, υδρονέφρωση περιγράφεται ειδικά ως διαστολή και διόγκωση του νεφρού, ενώ ο όρος υδροουρητήρα χρησιμοποιείται για να περιγράψει διόγκωση του ουρητήρα.

Εναλλακτικές ονομασίες Υδρονέφρωσης

    

1.Χρόνια υδρονέφρωση

2.    Οξεία υδρονέφρωση

3.    Απόφραξη των ουροφόρων οδών

Βιβλιογραφία

Journal of Pediatric Urology (2010) 6, 212e231 The Society for Fetal Urology consensus statement on the evaluation and management of antenatal hydronephrosis

Mallik M, Watson AR. Antenatally detected urinary tract abnormalities: more detection but less action. Pediatr Nephrol 2008;23:897

Kitchens DM, Herndon CDA. Antenatal hydronephrosis. Curr Urol Rep 2009;10:126.

Pates JA, Dashe JS. Prenatal diagnosis and management of hydronephrosis. Early Hum Dev 2006;82:3.

National Kidney Foundation 2015

Hydronephrosis Carmella Wint August 7, 2012 Medically Reviewed by Brenda B. Spriggs, MD, MPH, FACP

Zeidel ML. Obstructive uropathy. In: Goldman L, Schafer AI, eds. Goldman's Cecil Medicine. 24th ed. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier; 2011:chap 125.

SinghI, Strandhoy JW, Assimos DG. Pathophysiology of urinary tract obstruction. In: Wein AJ, ed. Campbell-Walsh Urology. 10th ed. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier; 2011:chap 40.

Herndon CDA. Antenatal hydronephrosis: differential diagnosis, evaluation, and treatment options. ScientificWorldJournal 2006;1:50.

Rabelo EAS, Oliveira EA, Silva GS, Pezzuti IL, Tatsuo ES. Predictive factors of ultrasonographic involution of prenatally detected multicystic dysplastic kidney. BJU Int 2005;95: 868.

Ek S, Lidefeldt KJ, Varricio L. Fetal hydronephrosis; prevalence, natural history and postnatal consequences in an unselected population. Acta Obstet Gynecol Scand 2007;86: 1463