Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ

¹Στύλος Διονύσιος, ²Σακκάς Αριστοτέλης

^1,2 Φοιτητής Νοσηλευτικής στο Αλεξάνδρειο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Θεσσαλονίκης (ΑΤΕΙΘ)

Ο σκοπός της παρούσης εργασίας είναι η περιγραφή των οστών και των αρθρώσεων του ανθρώπου, τα μέτρα πρόληψης-αντιμετώπισης της οστεοπόρωσης και ο εκπαιδευτικός ρόλος του νοσηλευτή στους ασθενείς οστεοπόρωσης και μη.

Η οστεοπόρωση είναι

χρόνια πάθηση του μεταβολισμού των οστών κατά την οποία παρατηρείται σταδιακή μείωση της πυκνότητας και ποιότητάς τους, με αποτέλεσμα αυτά με την πάροδο του χρόνου να γίνονται πιο εύθραυστα και λεπτά. Έτσι προκαλείται αυξανόμενος κίνδυνος κατάγματος (σπασίματος) των οστών, καθώς μειώνεται η ανθεκτικότητα και η ελαστικότητά τους.

     
Ετυμολογικά η λέξη Οστεοπόρωση προέρχεται από το Οστούν (=κόκκαλο) + Πορώδης (=ο έχων πόρους). Η διεθνής ονομασία της νόσου είναι επίσης Osteoporosis.

Αιτιολογία οστεοπόρωσης

•          Στην πρωτοπαθή οστεοπόρωση ανήκουν: α) Η μετεμμηνοπαυσιακή οστεοπόρωση, β) Η γεροντική οστεοπόρωση και γ) Η ιδιοπαθής οστεοπόρωση, που εμφανίζεται σε αγόρια και κορίτσια στην εφηβική ηλικία, αλλά και σε νεαρούς ενήλικες άνδρες και γυναίκες, και έχει σχετικά περιορισμένη χρονική διάρκεια.

•          Η Δευτεροπαθής Οστεοπόρωση προκαλείται πάντοτε από συγκεκριμένη πάθηση, όπως η νόσος του Cushing, ο διαβήτης, ο υπερπαραθυρεοειδισμός, η χρήσηκορτικοειδών, η δρεπανοκυτταρική αναιμία, το πολλαπλούν μυέλωμα, η παρατεταμένη ακινητοποίηση, κ.ά.

•          Η Τοπική μορφή οστεοπόρωσης: Σ' αυτήν ανήκουν η οστεοπόρωση μετά από ακινητοποίηση καταγμάτων, η οστεοπόρωση ή οστική ατροφία Sudeck (αλγοδυστροφία), η ιδιοπαθής παροδική οστεοπόρωση μιας άρθρωσης, κυρίως του ισχίου κ.ά.

Κύριοι παράγοντες κινδύνου

•           Η ελαττωμένη κορυφαία οστική μάζα.

•          Ο αυξημένος ρυθμός οστικής απώλειας.

Δευτερεύοντες παράγοντες κινδύνου

•          Εμμηνόπαυση στις γυναίκες

•           Χρόνια ανεπαρκής πρόσληψη ασβεστίου αλλά και ανεπαρκής απορρόφησή του από το έντερο και καθήλωσή του στα οστά

•          Ο περιορισμός της φυσιολογικής κίνησης (βάδισμα, τρέξιμο)

•          Αυξημένη κατανάλωση πρωτεϊνών

•          Το κάπνισμα

•           Κατάχρηση οινοπνευματωδών ποτών

•          Κατάχρηση καφέ, τσαγιού

•          Το φύλο – Η φυλή

•          Προδιάθεση

•          Ιδιοσυστασία

•          Συνθήκες έλλειψης βαρύτητας

Διαφορική διάγνωση

H Οστεοπόρωση είναι γενικευμένη νόσος του μεταβολισμού των οστών. Συνήθως είναι ασυμπτωματική οπότε δεν έχει νόημα η διαφορική της διάγνωση με άλλα νοσήματα. Το πρόβλημα προκύπτει όταν εκδηλωθούν δοκιδικά κατάγματα σπονδύλων, ή συμπιεστικά κατάγματα σπονδύλων, οπότε προκαλεί ραχιαλγία και οσφυαλγία που μπορεί να θεωρηθεί λανθασμένα ως δήθεν «ψύξη» ή δισκοπάθεια.

     
Τα υπόλοιπα κλινικά σημεία της Οστεοπόρωσης αφορούν κατάγματα μακρών οστών (κερκίδα, στέρνο, πλευρές, διατροχαντήριο του μηριαίου, υποκεφαλικό κάταγμα μηριαίου) που σε γενικές γραμμές διαγιγνώσκονται εύκολα με ακτινογραφίες. Η πλέον δύσκολη διαγνωστική περίπτωση είναι το ενσφηνωμένο οστεοπορωτικό κάταγμα του αυχένος μηριαίου σε υπερήλικα άτομα, το οποίο εύκολα διαφεύγει τη διάγνωση, γιατί ο ασθενής πονάει λίγο και μπορεί και περπατά. Πάντα σε ηλικιωμένα άτομα κάθε πόνος στη σπονδυλική στήλη και στη λεκάνη πρέπει να οδηγεί σε ακτινογραφίες.

Πρόληψη

      Περίπου 85-90% της οστικής μάζας του ενήλικα αποκτάται μέχρι την ηλικία των 18 στα κορίτσια και των 20 στα αγόρια. Το «κτίσιμο» δυνατών οστών κατά τη διάρκεια της παιδικής και εφηβικής ηλικίας μπορεί  να  βοηθήσει στην πρόληψη της οστεοπόρωσης σε μεγαλύτερες ηλικίες.

       

      Τα παρακάτω πέντε βήματα, όταν συνδυαστούν, μπορούν να βελτιώσουν την υγεία των οστών και να βοηθήσουν σημαντικά στην αποτροπή της οστεοπόρωσης :

•          Βάλτε στην καθημερινή διατροφή σας ασβέστιο και βιταμίνη D

•          Ασκηθείτε καθημερινά και τονώστε τους μυς σας

•          Μην καπνίζετε και μην πίνετε πολύ αλκοόλ

•          Συζητήστε με τον ιατρό σας την πιθανότητα για να εκδηλώσετε οστεοπόρωση και ρωτήστε πότε πρέπει να κάνετε μέτρηση οστικής πυκνότητας

•          Κάντε τη μέτρηση της οστικής πυκνότητας τη σωστή χρονική στιγμή

Αντιμετώπιση

       Η θεραπεία της οστεοπόρωσης δεν μπορεί να πετύχει πλήρη αναπλήρωση της οστικής μάζας, που έχει ήδη χαθεί, ούτε αποκατάσταση της διαταραγμένης μικροαρχιτεκτονικής δομής των οστών και φυσικά δεν μπορεί να αναιρέσει τις σοβαρές συνέπειες των οστεοπορωτικών καταγμάτων, που μπορεί να έχουν ήδη συμβεί. Όλα αυτά βέβαια υπογραμμίζουν τη μεγάλη σημασία της πρωτογενούς κυρίως αλλά και της δευτερογενούς πρόληψης της νόσου.

     
Ωστόσο, πρέπει να τονιστεί ότι σήμερα υπάρχουν θεραπευτικές δυνατότητες για την οστεοπόρωση και ότι με την κατάλληλη εφαρμογή τους μπορεί να επιτευχθούν:

•          Αναστολή περαιτέρω οστικής απώλειας

•          Σημαντική αύξηση της οστικής μάζας

•          Σημαντική μείωση του κινδύνου καταγμάτων

Θεραπευτικά φάρμακα

•          Διφωσφονικά

•          Στρόντιο

•          Καλσιτονίνη

•          Εκλεκτικοί τροποποιητές των υποδοχέων των οιστρογόνων

•          Τεριπαρατίδη

•          Παραθορμόνη

•          Δενοσουμάμπη 

•          Οιστρογόνα 

•          Ασβέστιο

•          Βιταμίνη D

Διατροφή-διαιτολογία

      Στόχος της διαιτητικής αγωγής για την οστεοπόρωση αποτελεί η καθυστέρηση ή ο περιορισμός της απώλειας της οστικής μάζας. Εντοπίζοντας τα επιμέρους στοιχεία μιας προληπτικής αλλά και θεραπευτικής αγωγής αυτά είναι:

1. Τα άτομα, τα οποία βρίσκονται σε κίνδυνο ανάπτυξης ή πάσχουν από οστεοπόρωση πρέπει να υιοθετήσουν μια ισορροπημένη διατροφή με επαρκή πρόσληψη ασβεστίου.
2. Επιβάλλεται ο περιορισμός της κατανάλωσης της καφεΐνης.
3. Μείωση στην κατανάλωση των φυτικών ινών.
4. Αποφυγή εφαρμογή διαιτών με υπερβολικές ποσότητες πρωτεΐνης.
5. Αποφυγή στην κατάχρηση οινοπνεύματος.
6. Ελάττωση ή διακοπή του καπνίσματος.
7. Υιοθέτηση ενός τακτικού προγράμματος άσκησης, το οποίο να περιλαμβάνει και ήπιες ασκήσεις με βάρη.

Η συμβολή της άσκησης στην Οστεοπόρωση

      Πολλαπλές μελέτες έχουν δείξει ότι η αεροβική γυμναστική, που φέρει το βάρος, και οι ασκήσεις αντίστασης μπορούν να διατηρήσουν ή να αυξήσουν την Οστική Πυκνότητα (BMD) στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες.

      
Πρόσθετα οφέλη για οστεοπορωτικούς ασθενείς εκτός από την αύξηση BMD περιλαμβάνουν βελτιώσεις στην ισορροπία, στο βάδισμα, και στη μείωση του κινδύνου των πτώσεων.

Ο ρόλος του νοσηλευτή

Οι νοσηλευτές πρέπει να είναι σε θέση να διδάξουν γυναίκες και άνδρες για την πρόληψη, τη διάγνωση, τη θεραπεία και τις συνέπειες της οστεοπόρωσης, μιας πάθησης την οποία θα χαρακτήριζαν πολλοί ως «ύπουλη».

Επίσης θα πρέπει να είναι σε θέση να απαντήσουν στις διάφορες ερωτήσεις που τους γίνονται σχετικά με τη νόσο από τους ασθενείς, έτσι ώστε να μάθουν τα πάντα για την οστεοπόρωση. Η διοργάνωση ανοιχτών σεμιναρίων για το κοινό θα ήταν το γρηγορότερο και αποτελεσματικότερο μέσο πρόληψης της οστεοπόρωσης.

Συμπερασματικά

      Η οστεοπόρωση είναι μια ασθένεια η οποία είναι εύκολη να  προληφθεί απλά κάνοντας κατάλληλες εξετάσεις, τρώγοντας υγιεινά και ενσωματώνοντας την γυμναστική στην καθημερινότητα.

      Ακόμη όμως και εάν δεν έχει προληφθεί μπορεί να αντιμετωπιστεί με σωστή ενημέρωση και αλλαγή του τρόπου ζωής. 

      Η συμβολή ειδικότερα του κοινοτικού νοσηλευτή είναι ιδιαίτερα σημαντική διότι μπορεί να αποτρέψει στην  εμφάνιση των συμπτωμάτων οστεοπόρωσης απλά ενημερώνοντας και εκπαιδεύοντας ανθρώπους μέσης ηλικίας.

Βιβλιογραφία

•          World Health Organization, Osteoporosis, 2011

•          Margaret L. Gourlay, et al: “Bone-Density Testing Interval and Transition to Osteoporosis in Older Women”, New England Journal of Medicine 2012

•           National Institute for Health and Care Excellence (NICE). January 2011. Retrieved 20 October 2013.

•          Ebeling PR (2008). "Clinical practice. Osteoporosis in men". N Engl J Med

•          Gerald N. Grob (2014). Aging Bones: A Short History of Osteoporosis

•          Brian K Alldredge; Koda-Kimble, Mary Anne; Young, Lloyd Y.; Wayne A Kradjan; B. Joseph Guglielmo (2009)